Głos jako instrument

Głos ludzki to ponoć najdoskonalszy instrument jaki istnieje na świecie. Zdolność do kreowania rozmaitych dźwięków oraz sposoby ich wydobywania można odnaleźć zarówno w śpiewie jak i ludzkiej mowie, której historia sięga bardzo dawnych czasów. Jako jeden z kluczowych sposobów porozumiewania się, głos daje nieograniczone możliwości, pomimo tego, że na jego barwę i zakres skali mają wpływ m.in. kwestie anatomiczne, artykulacyjne ale także psychiczne. Ludzie różnią się przecież budową ciała ale także sprawnością, doświadczeniem i wyobraźnią, stąd wokół nas mnogość dźwięków wydobywanych za pomocą tzw. aparatu mowy.

Każdy muzyk, chcąc w pełni panować nad swoim instrumentem powinien dobrze znać jego budowę, następnie rozwijać jego możliwości techniczne, nie inaczej jest z głosem ludzkim. Dlatego też niezwykle ważnym czynnikiem kształtującym efekt ostateczny jest prawidłowa emisja głosu, dzięki której powstaje mowa i śpiew. W celu osiągnięcia wzorowych wyników ważna jest harmonijna współpraca wszystkich narządów ludzkiego ciała, bowiem na piękno ludzkiego głosu ma wpływ wiele czynników, zarówno fizycznych jak i psychicznych.

W korze mózgowej znajdują się ośrodki nerwowe odpowiadające za poszczególne czynności, w związku z tym śpiew jest całkowicie zależny od centralnego systemu nerwowego i podlega jego kontroli. Z reguły powstanie, wydobywanie i kreowanie dźwięku przy użyciu głosu ludzkiego odbywa się wieloetapowo. Na początku powstaje impuls nadawczy z mózgu, określany jako zjawisko psychiczne, następnie kreowany jest określony rodzaj dźwięku lub głoski przy użyciu trzech głównych ośrodków, takich jak płuca, krtań i nasada. Podczas wydobywania dźwięku następuje odbiór bodźca akustycznego (reakcja ze słuchem), przez co ma miejsce naturalna kontrola każdej głoski. Płuca wraz z mięśniami oddechowymi klatki piersiowej i brzucha odpowiadają za oddech, dzięki któremu dostarczane jest powietrze, krtań (oprócz pełnienia funkcji oddechowej) stanowi właściwy instrument głosowy, dzięki wypustkom zwanym strunami głosowymi, które pod wpływem impulsu z mózgu zwierają się na różnych płaszczyznach, a przechodzące przez nie powietrze powoduje zjawisko fonetyczne (dźwięk). Nasada jako zespół komór rezonacyjnych leżących ponad krtanią odpowiada za artykulację, nadając głosowi odpowiednią barwę i kształt, kreując poszczególne głoski (najmniejsze cząstki mowy ludzkiej – jednostki fonetyczne).

Rozróżniamy kilka rodzajów głosek, do których należą: samogłoska (dźwięk), spółgłoska bezdźwięczna (szmer) oraz spółgłoska dźwięczna (dźwięk + szmer). Śpiew nie jest możliwy bez użycia głosek, ale to samogłoski i spółgłoski dźwięczne mają w nim zdecydowaną przewagę, ponieważ posiadają cechy dźwięku muzycznego, takie jak wysokość, natężenie, czas trwania i barwę. Na efekt końcowy w postaci konkretnego (oczekiwanego) dźwięku mają wpływ także czynniki takie jak: prawidłowy oddech (w tym jego podparcie przy użyciu przepony, mające duże znaczenie dla gospodarowania powietrzem), intonacja (wrażenie wysokości dźwięku, zależne od natężenia i barwy) oraz artykulacja (proces kształtowania dźwięków odbywający się za pomocą aparatu mowy w tzw. nasadzie, mający wpływ na precyzję emisji głosu, w tym dykcji).

Nie należy jednak zapominać o tym, że szeroko pojęta muzyka definiowana jest jako budowanie i rozładowywanie napięć, zatem ostatecznym i chyba najważniejszym elementem składającym się na odbiór estetyczny jest ładunek emocjonalny (tzw. śpiewanie z serca). Inaczej mówiąc interpretacja, czyli przełożenie treści dźwiękowej na własną wrażliwość i połączenie fizyczności ze sferą uczuć ma największy wpływ na odbiór (wrażenie słuchacza). Dlatego też profesjonalna nauka śpiewu dzielona jest na dwa główne zagadnienia: emisję głosu oraz interpretację piosenki.

Autor: Robert Siniarski
Multiinstrumentalista, wokalista, absolwent A. M. w Katowicach, wydział Jazzu i muzyki rozrywkowej, dyrektor Centrum Kultury w Żyrardowie.